A critical analysis of Wojciech Dzieduszycki’s idea of “irreligiousness”

W niniejszym artykule ukazana została polemika polskiego filozofa Wojciecha Dzieduszyckiego (1848–1909) z jednym z postępowych haseł głoszonych w XIX wieku. Hasło to sam Dzieduszycki określił jako „bezwyznaniowość”. Autor artykułu analizuje argumentację Dzieduszyckiego co do negatywnych skutków wyrugowania religii z życia publicznego, zarówno w przeszłości, jak i w czasach mu współczesnych, a także ukazuje pozytywną rolę religii w życiu jednostek, państw, narodów, a nawet całych cywilizacji. Bez religii bowiem, twierdził polski myśliciel, społeczności degradują się i obumierają. Ciekawa, a współcześnie bardzo ważna dyskusja o roli religii w życiu społecznym, została w artykule zestawiona z propagowaną przez Dzieduszyckiego ideą „mesjanizmu polskiego” (jako właściwej odpowiedzi na kryzys cywilizacyjny), jak również z obecnymi dziś w kulturze i polityce propozycjami radykalnej laicyzacji.This article considers the polemic of the Polish philosopher Wojciech Dzieduszycki (1848–1909) against one of the progressive slogans of the 19th century. Dzieduszycki himself described this slogan as „irreligiousness”. This paper analyses Dzieduszycki’s arguments regarding the negative consequences following the exclusion of religion from the public sphere, in both past and Dzieduszycki’s times, and also shows the extremely positive role of religion in the lives of individuals, states, nations, and even entire civilizations. Without religion, the Polish thinker claimed, communities degrade and die. An interesting and nowadays very important discussion about the role of religion in social life has been paired in the article with the idea of „Polish messianism” disseminated by Dzieduszycki. (as an appropriate response to the civilisational crisis), as well as with the radical secularism in our current culture and politics